Rozwiązywanie sporów

Szybkie, sprawne i skuteczne rozwiązywanie sporów cywilnych, a w szczególności sporów gospodarczych, zazwyczaj stanowi dla sądownictwa powszechnego niemały problem. Sprawy (nierzadko dotyczące błahego powodu) potrafią ciągnąć się nawet przez wiele lat, a strony nie mają najmniejszego wpływu na to, czy skład orzekający w danej sprawie posiada wiedzę, niezbędną do tego, by w danej materii rozsądzić spór w sposób rzetelny i obiektywny.

Głównie te względy sprawiły, iż została powołana do istnienia niepaństwowa (pozasądowa) instytucja prawna w postaci sądownictwa polubownego, którego zasadniczym zadaniem jest odciążenie sądów powszechnych w sporach cywilnych poprzez przekazanie sądzenia arbitrom wybranym przez strony sporu.

Polubowne rozstrzyganie sporów

Pozasądowe rozwiązywanie sporów, znane również jako ADR (z ang. Alternative Dispute Resolution), to postępowania polubowne, które prowadzone są w sporach między przedsiębiorcami a konsumentami. Zostały one wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich, która weszła w życie 10 stycznia 2017 roku. Co istotne, udział w tego rodzaju postępowaniach jest dobrowolny – obie strony muszą się zgodzić na rozstrzygnięcie sporu przez sąd arbitrażowy.

Zgoda taka, czyli tzw. zapis na sąd polubowny, może zostać wyrażona zarówno w umowie, podpisywanej przez strony jeszcze przed wystąpieniem sporu, jak też dopiero po jego wystąpieniu. Należy mieć przy tym na uwadze, iż sądy arbitrażowe mogą rozstrzygać we wszystkich sporach o prawa majątkowe lub niemajątkowe, które mogą stanowić przedmiot ugody sądowej (z wyłączeniem spraw o alimenty). Wyroki sądów polubownych mają taką samą moc, jak wyroki wydawane przez sądy państwowe.

Dlaczego warto polubownie rozwiązywać spory?

Najważniejszym powodem, dla którego polubowne rozwiązywanie sporów jest doskonałą alternatywą dla tradycyjnego postępowania sądowego, jest szybkość tego rodzaju postępowania. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi pozasądowe rozstrzygnięcie sporu powinno zakończyć się nie później, niż na 90 dni od daty otrzymania przez uprawniony podmiot prawidłowo wypełnionego (kompletnego) wniosku.

Warto jednak pamiętać, iż ten czas może zostać wydłużony w szczególnych przypadkach, przy czym każdorazowo strony muszą zostać powiadomione zarówno o przedłużeniu postępowania, jak i o terminie zakończenia go.

Inne powody, dla których rozwiązywanie sporów za pośrednictwem sądu polubownego cieszy się rosnącym zainteresowaniem, to:

• poufność postępowania (sprawy prowadzone przed sądami powszechnymi są jawne, natomiast sądy arbitrażowe prowadzą sprawy wyłącznie w sposób tajny),
• niskie koszty (w wielu przypadkach koszty przeprowadzenia postępowania arbitrażowego są zerowe, a jedyne koszty ponoszone przez strony to np. koszty dojazdu do miejsca, w którym toczy się postępowanie),
• wysoka skuteczność tego typu postępowania (zwykle udaje się uzyskać wyrok satysfakcjonujący obie strony sporu),
• jednoinstancyjność postępowania (co do zasady nie przysługuje odwołanie od wyroku sądu polubownego, w określonych przypadkach możliwe jest jednak wniesienie w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia wyroku sądu polubownego skargi o uchylenie tego wyroku),
• koncentracja na zagadnieniach merytorycznych, a nie na procedurach (sądy arbitrażowe skupiają się na efektywnym przeprowadzeniu postępowania, które może być oparte na zasadach słuszności).

Mediacja

Ta metoda rozwiązywania sporów polega na udziale osoby trzeciej (mediatora) w rozstrzygnięciu konfliktu. Zasadniczą rolą mediatora jest dbanie o to, by negocjacje toczyły się w odpowiedniej atmosferze i wygaszanie potencjalnych konfliktów w sferze emocjonalnej. Postępowania tego rodzaju cechują się kilkoma istotnymi cechami, którymi są:

• polubowność – do przeprowadzenia mediacji niezbędna jest zgoda obu stron w zakresie reguł mediacji oraz osoby mediatora,
• dobrowolność – każda ze stron może wycofać się z mediacji na dowolnym etapie,
• poufność – przebieg, charakter oraz wyniki prowadzonych mediacji są objęte tajemnicą,
• bezstronność – obie strony mediacji są równe, a mediator musi pozostawać całkowicie niezależny od nich w trakcie postępowania mediacyjnego,
• neutralność – mediator nie może popierać żadnego z rozwiązań, podejmować jakichkolwiek decyzji w imieniu którejś strony czy oceniać składanych przez nie propozycji.

Arbitraż

Jest to forma rozstrzygania sporów, która charakteryzuje się udziałem arbitra albo zespołu arbitrów wybranych przez strony. Co istotne, jeśli strony dokonały zapisu na sąd polubowny (arbitraż), to spór nie może być rozpoznany przez sąd powszechny.

Strony decydują nie tylko o wyborze arbitrów, ale również miejsca oraz trybu postępowania i prawa właściwego w danym przypadku. Jeśli obie strony się na to zgodzą, rozstrzygnięcie może być oparte na zasadach słuszności czy dobrej wiary (przeciwnie do sądów powszechnych, gdzie rozstrzygnięcia dokonywane są wyłącznie w oparciu o przepisy prawa).

Zobacz również:  https://biznesifinanse24.pl/tlumacz-przysiegly/

Rodzaje arbitrażu

W ramach arbitrażu dostępnych jest kilka modeli postępowania – strony decydują, jaki konkretnie typ arbitrażu zostanie w przypadku danego sporu zastosowany.

• “ad hoc”

Arbitraż ad hoc (znany także jako arbitraż incydentalny) cechuje się tym, że sąd powoływany jest przez strony sporu wyłącznie do rozstrzygnięcia jednej, konkretnej sprawy. Powołani arbitrzy nie są w żaden sposób związani z którymkolwiek stałym sądem polubownym, a zasady wyboru arbitrów oraz zasad i reguł, według jakich będzie się toczyło postępowanie, należy do stron sporu.

• instytucjonalny

Arbitraż instytucjonalny (znany także jako arbitraż stały) to taki typ rozstrzygania sporów, w którym postępowanie toczy się przed sądem polubownym funkcjonującym w ramach konkretnej instytucji arbitrażowej. W praktyce oznacza to, iż postępowanie toczy się zgodnie z regułami ustalonymi przez dany sąd, a strony muszą wyrazić na to zgodę. Strony arbitrażu instytucjonalnego mogą wybrać arbitrów z list dostępnych w danym sądzie.

• administrowany

Arbitraż administrowany jest połączeniem obu wspomnianych powyżej rodzajów arbitrażu i cechuje się możliwością skorzystania przez strony sporu z pomocy stałych sądów polubownych w zakresie obsługi sekretarskiej czy innych kwestii administracyjnych. W praktyce oznacza to arbitraż ad hoc, który wykorzystuje infrastrukturę stałego sądu arbitrażowego.